Skierowanie do ośrodka kuratorskiego nieletniego sprawcy czynu karalnego lub wykazującego przejawy demoralizacji jest jednym ze środków wychowawczych orzekanych przez Sądy w postępowaniu w sprawach nieletnich. Wychowankowie ośrodka to dzieci  i młodzież pochodząca z rodzin wysoce dysfunkcyjnych, nierzadko z problemem alkoholowym i przemocy; zmuszeni sytuacją rodzinną, poszukują akceptacji poza środowiskiem rodzinnym, które z natury powinno być im najbliższe.  Poczucie ich  własnej wartości jest tak niskie, że wręcz uniemożliwia im podjęcie walki o siebie, o lepsze jutro… Nasza codzienna praca często nie wiele różni się od funkcjonowania tradycyjnej rodziny tzn. staramy się pomóc nieletnim zaaklimatyzować się w nowym dla nich otoczeniu, zminimalizować lęk, okazać pełną akceptację, zapewnić poczucie bezpieczeństwa i powoli, krok po kroku, zmyć z nich wszystkie negatywne emocje…. Nasi wychowankowie w swym dotychczasowym życiu przeżyli spotkali się z ogromem negatywnych emocji i doświadczeń, a mimo to nadal aktywne są w nich mechanizmy współuzależnienia, które ciągną ich do rodziców, dla których i tak nie są ważni i najważniejsi, którzy stopniowo pozbawiając ich godności, praw, wzmacniają subiektywne  uczucie straty rodziny. Bicie, szarpanie, rzucanie zdarza się niemalże w domu każdego z nich.  Staramy się nie odwracać wzroku od ich cierpienia; czasami naprawdę niewiele potrzeba, żeby zatrzymać przemoc. Niejednokrotnie my, wychowawcy Ośrodka Kuratorskiego, jesteśmy jedynymi osobami, które dostrzegają niepokojące zjawiska, które starają się za wszelką cenę usłyszeć szept przerażonego dziecka i ocalić jego dzieciństwo. Osobiście mam tą przyjemność współpracować z wychowankami ośrodka i ich rodzinami  od blisko 20 lat. Proszę mi uwierzyć, że warto jest codziennie zmagać się z ich trudną rzeczywistością. Oczywiście nie we wszystkich przypadkach osiągamy w pełni zakładane cele, ale  ważny jest dla nas każdy nasz wspólny sukces, zarówno ten duży, jak i ten niewielki, który później jednakże okazuje się mieć kolosalne znaczenie dla naszych podopiecznych. Każde z dzieci objętych naszą pomocą i wsparciem ukończyło szkołę i zdobyło zawód; są wśród nich studenci prawa, gastronomowie, mechanicy samochodowi, fryzjerzy…. Niejednokrotnie udało nam się „przerwać” autoagresję i samookaleczanie się głównie dziewcząt. Codziennie dostajemy zapłatę za swoją pracę, którą są namacalne zmiany w zachowaniu i rozwoju „naszych” dzieci. Dla wielu ludzi naturalnym jest, że rozwój dziecka przebiega płynnie – ale nie dla nas… Zaniedbania rozwojowe dzieci bywają niewyobrażalne! Niewiarygodne jest jednak w tym wszystkim to, jak szybko nasi podopieczni dają się „kształtować”, jak błyskawicznie nabierają prawidłowych nawyków i jak dalece się socjalizują, niejednokrotnie przewyższając swoich rówieśników pochodzących z rodzin pełnych i funkcjonujących w sposób prawidłowy. Kiedy  po uchyleniu środka wychowawczego w postaci skierowania do Ośrodka Kuratorskiego, nasi podopieczni nadal do nas przychodzą, świadcząc pomoc w pracy  z młodszymi wychowankami, dzieląc się swoim doświadczeniem, kiedy wysyłają  esemesy z życzeniami świątecznymi i urodzinowymi – łzy wzruszenia leją się z oczu strumieniami, dusza rośnie, a wszystkie niedogodności, trudności czy kłopoty ścierają się jak niepotrzebny wyraz z kartki! Warunki oddziaływania wychowawczego w ośrodku kuratorskim pozwalają nie tylko na intensywniejszą pracę z nieletnim niż w wypadku zwykłego nadzoru, lecz także na bardziej indywidualne podejście w traktowaniu wychowanka, w czym realizuje się bardzo ważna zasada podmiotowego traktowania nieletniego jako młodego człowieka. Podobnie jak w przypadku innych środków wychowawczych, praca z nieletnim w Ośrodku Kuratorskim wymaga właściwego zdiagnozowania źródeł niedostosowania społecznego nieletniego. Spektrum możliwych oddziaływań w warunkach ośrodka, zwłaszcza realizacji specjalnie opracowanych na takie potrzeby programów, jest znacznie szersze w porównaniu z innymi środkami przewidzianymi w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Oddziaływania te nie ograniczają się tylko do periodycznej kontroli i odnotowania aktualnej sytuacji nieletniego w przedkładanym Sądowi sprawozdaniu z wywiadu środowiskowego, lecz pozwalają na realne zastosowanie różnych modeli pracy wychowawczo – resocjalizacyjnej, bieżącą obserwację wyników podejmowanych działań oraz formułowanie na ich podstawie wniosków i ewentualnie korektę zastosowanych metod celem osiągnięcie zamierzonego efektu wychowawczego i edukacyjnego. Skierowanie do ośrodka kuratorskiego – jak żaden inny środek wychowawczy – umożliwia poza powszechnym systemem szkolnym nadrobienie przez nieletniego zaległości i braków w edukacji spowodowanych dotychczasową jego postawą. Często ten właśnie środek wychowawczy orzekany jest przez sądy w sprawach nieletnich zaniedbujących – z różnych powodów – obowiązek szkolny. Brak motywacji do nauki, spowodowany brakiem właściwych wzorców w środowisku rodzinnym nieletniego, czy po prostu warunków do nauki oraz nie zawsze właściwie zorganizowany system szkolnych zajęć korekcyjno – uzupełniających, powoduje konieczność zapewnienia pomocy takim uczniom. Skierowanie wówczas nieletniego do ośrodka kuratorskiego stwarza możliwość niwelowania jego trudności szkolnych. OŚRODEK to nie tylko miejsce gdzie nasi wychowankowie znajdują pomoc;tu każde z nich ma swoje miejsce – przyjazne miejsce, miejsce specjalistycznej pomocy, ale także wszechstronnego rozwoju młodych ludzi. Wiele z dzieci, które przeszły terapię psychologiczną, znajduje później swoje miejsce w grupach dziecięcych, młodzieżowych i dalej kontynuują pracę nas sobą. W OŚRODKU  dysponujemy wsparciem dla rodziców, bo bez wspomnianej formy działania nie jesteśmy w stanie w pełnym zakresie pomóc młodemu człowiekowi. U podłoża znacznej grupy zaburzeń przejawiających się często zachowaniami nieakceptowanymi społecznie, tkwią zwykle czynniki środowiskowe. Dzieci i młodzież pochodzą z rodzin, w których wzajemne stosunki między dzieckiem a rodzicami są niepomyślne, występuje problem przemocy i  uzależnienia, a także przestępczości,  psychologiczne albo społeczne nieprzystosowanie rodziców. Te niekorzystne warunki wychowawcze wpływają na przebieg rozwoju osobistego i społecznego wychowanków  oraz na rozumienie problemów i otaczającej ich rzeczywistości. Dlatego też  naszym zadaniem jest wspomaganie ich w rozwoju  i pojmowaniu rzeczywistości. Wyjazdy integracyjne, które organizujemy dla naszych podopiecznych, to nie tylko wypoczynek; to w szczególności dla nas, wychowawców, intensywna praca. W czasie wyjazdu letniego, z dala od domu, szkoły i innych niesprzyjających wpływów, dzieci  i młodzież objęta zajęciami socjoterapeutycznymi  zdobywa  wiedzę, uczy się jak stosować  mechanizmy obronne przez przemocą  w praktyce, uczy się akceptowanych społecznie zachowań, jednocześnie wypoczywając  w zdrowymi bezpiecznym środowisku. Dotychczas udało  nam się zorganizować  kilka wyjazdów, przy pomocy  i wsparciu  Stowarzyszenia Aktywizacji Społecznej „SAS” w Janowie Lubelskim,  miejscowych przedsiębiorców i ludzi o otwartym sercu. Efekty takich wyjazdów są zdecydowanie bardziej namacalne i   silniejsze.                                                                                                             Marta Momot